kreatura.zine

Fundamentalne zmiany, które miały wpływ na formę i działanie współczesnych zespołów miejskich, rozpoczęły się wraz z industrializacją pracy i masowym wytwarzaniem towarów. Pierwsza rewolucja przemysłowa spowodowała diametralne zmiany w życiu miast. Masowa produkcja przyczyniła się do wzrostu znaczenia ośrodków w skali często całych krajów. Dzięki rozwojowi technologii i jej wdrożeniom, gospodarki stały się bardziej inkluzywne. Import i eksport towarów stał się łatwiejszy i skuteczniejszy. Fabryki przyciągały na tereny miejskie coraz więcej ludzi, robotników, którzy migrowali w poszukiwaniu lepszego życia. Szybki wzrost gospodarczy, doprowadził z kolei do przeludnienia i spadku ogólnego poziomu higieny, na co z pełnym zaangażowaniem odpowiedzieli moderniści.

Poziom zaawansowania technologicznego w XX wieku pozwolił twórcom moderny na przeprowadzenie swoistego przewrotu w sposobie projektowania środowisk zurbanizowanych. Na początku, upowszechniające się automobile dały podłoże do myślenia o mieście jako rozległym obszarze z jasno wydzielonymi strefami funkcjonalnymi, nastawionymi na ruch kołowy. Samochody wyeliminowały problem wynikający z pokonywania dużych odległości przez ludzi. Umożliwiło to budowę monofunkcyjnych miast-satelitów, w których mieszkańcy mieli dostać namiastkę swojskości poprzez bezpośredni dostęp do rozległych terenów zieleni. Wiara w to, że życie miejskie może opierać się na komunikacji indywidualnej, nie przetrwała próby czasu. Obecnie, nadmiar pojazdów samochodowych poruszających się po aglomeracjach, stał się jednym z największych problemów zarządców miejskich. Następnie, w późnym modernizmie, uwarunkowania gospodarcze oraz nowe możliwości w dziedzinie budownictwa (technologie prefabrykacji wielkopłytowych elementów budowlanych) stworzyły pole do powstania osiedli bloków mieszkalnych, które zawierały setki “​maszyn do mieszkania”. ⁴ Tym sposobem, moderniści odpowiadając zapotrzebowaniu na powierzchnie mieszkaniowe, starali się wyrównać standardy mieszkalnictwa średnich i niższych klas społecznych. Największe piętno, wielkopłytowe osiedla odcisnęły po wschodniej stronie żelaznej kurtyny, gdzie stały się nieodłącznym i wszechobecnym elementem krajobrazu miejskiego, przybierając niechcianą dziś formę i estetykę.

Prawiąc o koncepcjach zmieniających nasze środowisko życia, nie sposób pominąć wpływu prac Victora Gruena oraz Jona Jerde. Dwójka architektów, która od połowy XX wieku projektowała obiekty handlowe w Stanach Zjednoczonych, doprowadziła przemysł konsumpcji do stadium zaawansowania jaki towarzyszy nam dziś. Uwarunkowania gospodarcze i społeczne w USA, w okresie po II wojnie światowej, stworzyły znakomite warunki dla rozprzestrzenienia się idei “regionalnego centrum handlowego”. Czasy powojenne w Stanach Zjednoczonych to między innymi przyspieszenie gospodarki, innowacyjności czy atrakcyjna polityka podatkowa i kredytowa. Dodajmy do powyższych powszechnie panujący baby-boom, czego konsekwencją był rozpędzony, masowy napływ białej populacji amerykańskiej na przedmieścia i ponowny rozrost suburbiów. ⁵ Jerde i Greun stworzyli model handlowego mallu, powielany po tysiąckroć na każdej szerokości geograficznej. Jego szczytowe stadium to wielofunkcyjny obiekt z tuzinami lokali usługowych i handlowych, uzupełniany o hotele, kompleksy kinowe, niekiedy nawet o mieszkania czy funkcje sportowe. Kolejnymi cechami charakterystycznymi był utrzymywany cały rok jednakowy klimat, brak okien ⁶ oraz charakter przestrzeni, imitujący miejskie ulice i place. Wszystkie te elementy złożone w całość, dostarczały i wciąż dostarczają obiekty radykalnie introwersyjne, zagarniając znaczącą część miejskiego życia do swoich wnętrz. Hybrydowe centra handlowe, pomimo swojej kontrowersyjności, nadal stanowią istotny element krajobrazu, zarówno kulturowego jak i miejskiego.

Dziś obserwujemy odwrót od postulatów urbanistyki XX wieku. Współczesne trendy to ośrodki kompaktowe, zrównoważone, w których funkcje przenikają się między sobą, a rozlokowanie ich w granicach miast jest dalekie od tworzenia wyraźnego, dominującego centrum. Miasta stanowią obecnie zlepek różnych dążeń i idei, które potrafią się zmieniać niekiedy wraz z lokalną władzą oraz polityką przez nią uskutecznianą. Niektóre trendy są nieznaczące dla ogółu, inne zaś, potrafią zupełnie zmienić myślenie o danym aspekcie życia. Znajdujemy się jednak w momencie, w którym rozwój technologii postępuje w tempie, które przekracza ludzkie możliwości poznania. Ponadto, biorąc pod uwagę nieustający napływ ludności na tereny miejskie i ciągły wzrost liczby populacji naszego globu, należy sądzić, że popyt na nowe tereny zurbanizowane nie ustąpi zbyt szybko. ⁷ XXI wiek przynosi nam zupełnie nowe narzędzia wykorzystywane do przetwarzania i zarządzania miastami, co prowadzi przede wszystkim do optymalizacji zużycia posiadanych zasobów, ale również do skuteczniejszego rozwoju.

MIASTO-ALGORYTM

Życie w mieście od zarania opiera się w dużej mierze na handlu i świadczeniu różnorakich usług. Zmiany w cyklach życiowych ⁸ produktów, samo wytwarzanie a potem sprzedaż, są jednymi z głównych zapalników do przemian infrastrukturalnych, a niekiedy społecznych. Na przestrzeni wieków, to rewolucje przemysłowe i towarzyszące im modyfikacje w fabrykacji oraz dystrybucji dóbr, wpływały znacząco na postrzeganie i funkcjonowanie miast. Świat cyfrowy, który stale narasta, kieruje zmiany zupełnie nowym nurtem, a sposób przeistaczania się naszej rzeczywistości nie był dotychczas znany żadnej ziemskiej cywilizacji.

Czwarta rewolucja przemysłowa, nazwana ​INDUSTRIE 4.0 (niem.), rozwinęła się dzięki technologiom związanym z chmurowym przetwarzaniem danych oraz internetem rzeczy. Owe technologie umożliwiły delokalizację zależnych od siebie jednostek, pełną automatyzację, oraz decentralizację podejmowania decyzji w procesach wytwórczych, za które notabene, mogą być odpowiedzialne algorytmy. ⁹ Skądinąd, brak potrzeby uczestniczenia nas, ludzi w etapie fabrykacji, może mieć interesujące skutki dla architektów. Projektowanie monofunkcyjnego budynku z linią produkcyjną, zostanie pozbawione konieczności humanizacji takiej przestrzeni. Będziemy ją przystosowywać do potrzeb maszyn, które nie potrzebują nawet światła. Wracając, pozyskiwanie i wykorzystywanie danych w procesach wytwórczych doprowadziło do usprawnienia cykli życia oraz optymalizacji zużycia materiałów i zasobów, potrzebnych do produkcji wyrobów. Nowo uruchamiane fabryki mogą być z kolei niebywale elastyczne. Programowalność maszyn cybernetycznych, ¹⁰ zaangażowanych w wytwarzanie, umożliwia dostosowanie danej partii wyrobu do własności wymaganych przez klienta, nie zmieniając przy tym drogiej technologii. Ujmując rzecz przekształceń z innej perspektywy, jednym z paradygmatów definiujących trwającą rewolucję jest integracja z miastem. Współistnienie nowoczesnego przemysłu i przestrzeni życia ludzi, przybierze na rzecz przemian, nieco inną od dotychczasowej, formę. Obrazem zmian w przemyśle mogą być na przykład wertykalne farmy żywności. Dzięki zastosowaniu szeregu systemów, które monitorują, pielęgnują i zapewniają podstawowe warunki do życia roślin, takie uprawy mogą wydać kilkakrotnie więcej plonów w ciągu roku, niż tradycyjne odpowiedniki. Tego typu rolnictwo zużywa znikomą ilość cennych w naszych czasach zasobów, tj. wody czy gruntu, co umożliwia istnienie nowoczesnych upraw pośród gęstej zabudowy, redukując przy tym koszta związane z dystrybucją i transportem. Innym przejawem zmian mogą stać się oddziały fabryk, zawierające w sobie funkcje integrujące tkankę miejską i społeczeństwo. Nie zaskakującym jest fakt, że w budynku przemysłowym znajdziemy przestrzeń edukacyjną, wystawową czy wprost usługową, mając na zapleczu skomplikowaną aparaturę związaną z fabrykowaniem towarów.

Spora część sektora usług i wytwórstwa, ma już za sobą implementacje rozwiązań opartych na sieci Internet, które usprawniają działanie procesów i redukują zużycie zasobów, a sama produkcja nie musi być uciążliwa czy niebezpieczna. Upowszechnienie wyżej wymienionych zjawisk jest tylko kwestią czasu. Fabryki przyszłości mogą współtworzyć zrównoważoną przestrzeń miejską, a wraz z ich warstwą cyfrową, staną się jednym z istotnych elementów wielkiej układanki jaką jest “Smart City”. Kolejną dziedziną, którą należy zaliczyć do elementów tworzących cyberprzestrzeń w mieście, jest szeroko pojęta komunikacja. Zarówno sposób funkcjonowania transportu indywidualnego, jak i zbiorowego oraz infrastruktura, która im towarzyszy, są redefiniowane przez zaimplementowanie technologii informacyjno-komunikacyjnych. W dalszej części zostaną przybliżone inicjatywy, które już działają lub są bliskie realizacji.

Nie szukając daleko, powołane przykłady pochodzą z polskich miast - Gdańska oraz Wrocławia. Jak dotąd, są to starania prywatnych przedsiębiorstw w poszukiwaniu nowych poletek do rozszerzenia swoich działalności. W porozumieniach z jednostkami administracyjnymi inwestorzy wdrażają pilotażowe rozwiązania, które mogą w przyszłości stać się częścią dużo bardziej rozbudowanych systemów i przynieść sporo korzyści. W Gdańsku, w ramach prac nad projektem SOLEZ, ¹¹ w historycznym centrum, powstała inicjatywa “inteligentnego parkowania”. Spółka Energa-oświetlenie, we współpracy z firmą COMARCH wyposażyła jeden ze śródmiejskich parkingów w system informowania o dostępności miejsc postojowych.¹² Monitoring wizyjny, w połączeniu z algorytmem analizującym obraz, potrafi informować użytkowników dedykowanej aplikacji o ilości, rodzaju i lokalizacji miejsca parkingowego w czasie rzeczywistym. Szersza implementacja takiego rozwiązania pozwoli na wyeliminowanie zbędnego ruchu podczas szukania miejsca na postój, co prowadzi do zredukowania emisji CO2 oraz bardziej efektywnego wykorzystania komunikacji kołowej. Innym przykładem wdrożenia nowoczesnych technologii w istniejący już system, jest projekt związany z komunikacją miejską w stolicy Dolnego Śląska. W tym przypadku telekomunikacyjny gigant, firma Orange Polska oraz miasto Wrocław zawarły umowę o stworzeniu systemu, który łączy ze sobą pojazdy komunikacji miejskiej i sygnalizację świetlną. ¹³ Przedsięwzięcie polegałoby na precyzyjnym określeniu lokalizacji danego autobusu czy tramwaju w przestrzeni drogowej miasta i dostrojeniu działania sygnalizatorów świetlnych do priorytetowo przejeżdżających pojazdów komunikacji zbiorowej. To rozwiązanie niewątpliwie doprowadziłoby do zwiększenia efektywności komunikacji zbiorowej czy obniżenia emisji spalin, co przekłada się na ogólną jakość życia mieszkańców.